Overblijven, of tussenschoolse opvang (TSO), is de opvang op school van kinderen die thuis tussen de middag niet terecht kunnen, doordat de ouders bijvoorbeeld aan het werk zijn. Buitenschoolse opvang (BSO) is opvang van kinderen voor en na de lesuren, bijvoorbeeld wanneer de lestijden niet goed aansluiten op de werktijden van de ouders, maar ook op lesvrije dagen en in vakanties.
Basisscholen zijn verplicht om ouders het overblijven aan te bieden. Zij kunnen dit zelf regelen, maar kunnen daarvoor ook een andere instantie aanwijzen, zoals een kinderopvang die het overblijven voor de school uitvoert. Overblijven (als tussenschoolse opvang) valt niet onder de Wet kinderopvang.
Sinds 1 augustus 2006 zijn de Wet op het Primair Onderwijs (WPO art.13 en art. 45) en de medezeggenschapsregeling aangepast. De schoolbesturen hebben in de nieuwe regeling de verantwoordelijkheid en de verplichting gekregen het overblijven of tussenschoolse opvang te (laten) organiseren. Zij moeten samen met de ouders een regeling opstellen.
Zo'n 550.000 kinderen maken tussen de middag gebruik van het overblijven op school. Bijna 70.000 ouders maken dat mogelijk door zich als overblijfouder of overblijfcoördinator in te zetten voor het overblijven.
Met ingang van 1 augustus 2011 moet tenminste de helft van degenen die tijdens het overblijven met het toezicht op de overblijvende leerlingen worden belast, een scholing hebben gevolgd op het gebied van overblijven. Ze kunnen hiervoor de 1-jarige opleiding tot leidster TSO volgen, verschillende pedagogische cursussen of een cursus BHV of EHBO. Het ministerie van OCW financierde de organisatie van de opvang en de scholing van overblijfmedewerkers, maar deze subsidie is in 2012 afgeschaft. De opleidingseisen zijn echter niet vervallen. Overigens zijn de overblijfvrijwilligers verplicht een Verklaring Omtrent Gedrag te tonen bij hun indiensttreding.
Het voormalige Instituut voor de Ontwikkeling van Schoolkinderopvang (IOS) werkte aan het verhogen van de kwaliteit van de tussenschoolse opvang en professionalisering van de medewerkers. Ze behartigde tevens de belangen van de sector. Na de opheffing van het IOS zijn deze taken eigenlijk overgenomen door het Overblijf Magazine, door de redactie als collectief (bijvoorbeeld door het pleidooi voor de gratis VOG) en individueel (als trainers, coaches met artikelen in het magazine en de netwerkdagen).
Heeft de school het overblijven georganiseerd als aparte activiteit, met administratie en personeel (de overblijf-coördinator en de vrijwillige overblijfmoeders) dan spreken we van tussenschoolse opvang. Meestal betalen de ouders een bijdrage voor het overblijven, de ouderbijdrage tussenschoolse opvang. De school bepaalt hoeveel dit is, maar de medezeggenschapsraad moet wel met het bedrag instemmen.
Op scholen met een continurooster moeten leerlingen verplicht tussen de middag op school blijven. De pauze maakt dan deel uit van de schooltijd. De school is in die tijd verantwoordelijk voor de leerlingen. Het onderwijspersoneel verzorgt zelf de begeleiding. Leerlingen moeten voldoende tijd krijgen om te eten en iets anders te doen dan leren. De onderbreking van de lessen moet minimaal 30 tot 40 minuten duren. Als de school een continurooster heeft, mag de school geen overblijfbijdrage vragen. Lees verder
Vanaf 18 april 2012 bestond er een Belangenorganisatie Overblijven: BOV. De BOV vertegenwoordigde alle betrokkenen bij het overblijven in Den Haag. BOV wilde aan kamerleden, staatssecretarissen en ministers duidelijk maken hoe belangrijk de kwaliteit van het overblijven is. Tevens wilde ze vragen om concrete antwoorden en oplossingen voor problemen uit de dagelijkse praktijk van het overblijven.
De BOV wilde middels regionale mini-conferenties zorgen voor betaalbare, maar toch kwalitatief goede scholing voor overblijfmedewerkers. Op deze manier wordt de opgelegde 50% scholingsnorm beter haalbaar. De BOV zou het officiële kennispunt worden voor de het overblijven. Helaas is de BOV tezamen met het IOS in 2013 gestopt. Sindsdien worden de functies zo goed als mogelijk waargenomen door de redactie van het Overblijf Magazine.
Elke school heeft de vrijheid het overblijven op eigen wijze in te richten en uit te voeren. De meeste scholen kiezen er voor het overblijven geheel in eigen hand te houden en zelf te voorzien in personeel, speelvoorzieningen en administratie. Andere scholen besteden het overblijven uit aan uitvoeringsorganisaties - waarvan sommige alleen het overblijven verzorgen maar andere tevens andere vormen van kinderopvang aanbieden.
De uitvoering en de administratie van het overblijven liggen meestal in handen van een vrijwillige overblijfcoördinator al dan niet ondersteund door de schooladministratie, tenzij het overblijven uitbesteed is. In dat geval neemt de uitvoeringsorganisatie alle taken op zich, soms werkt zij met betaalde overblijfmedewerkers (pedagogisch medewerkers) maar in andere gevallen werft zij vrijwilligers onder de ouders van de betreffende school. Ook komen er mengvormen voor waarbij de administratie van het overblijven bij een externe administrateur ligt maar de uitvoering van het overblijven en het werven van overblijfmedewerkers door de school zelf worden geregeld.
Scholen die zelf het overblijven volledig in eigen beheer uitvoeren zijn gebaat bij een eenvoudige en snelle registratie en administratie van het overblijven. Er zijn diverse oplossingen op de markt voor de administratie van de TSO: Software-pakketen, pasjessystemen met scanners en online administratiesystemen. Zowel qua prijs, kwaliteit als geboden functies zijn er grote verschillen. De laatste jaren is online administratie door de overblijfcoördinator (of de schooladministratie) in opkomst. Deze vorm van administratie is doorgaans zeer tijdsbesparend en voordelig. Ouders loggen in en kunnen direct overblijf reserveren of annuleren zonder tussenkomst van derden, zonder tijdsverlies. TSO-ASSISTENT is het toonaangevende online systeem.